Enflasyon Düzeltmesi Sonucu Oluşan Sermaye Düzeltmesi Olumlu Farkları ve Diğer Özsermaye Kalemlerinin Sermayeye İlavesi
Bilindiği gibi enflasyon, fiyatlar genel seviyesindeki sürekli artışı ifade etmektedir. Bu bağlamda enflasyonun yüksek olduğu dönemlerde yıllar geçtikçe paranın satın alma gücünde azalma meydana gelmektedir.
Ülkemizde de mali tabloların uzun yıllar süren yüksek enflasyonun etkisinden arındırılması amacıyla ilk kez 5024 sayılı Vergi Usul Kanunu ile 2003 ve 2004 yıllarında enflasyon muhasebesi uygulanmıştır. Yaklaşık 20 yıllık süreç sonunda 30.12.2023 tarihinde yayımlanan 555 nolu Vergi Usul Tebliği ile 2023 yılı mali tablolarından başlamak üzere enflasyon muhasebesi yeniden hayatımıza girmiştir.
İşte bu noktada enflasyon düzeltmesi ve enflasyon muhasebesi kavramları karşımıza çıkmaktadır.
Enflasyon düzeltmesi, finansal tablolardaki parasal olmayan hesap kalemlerinin, finansal tabloların hazırlandığı tarihteki satın alma gücünü yansıtmak amacıyla, ilgili tutarların düzeltme katsayısı ile çarpılarak yeniden hesaplanmasıdır.
Enflasyon muhasebesi ise enflasyon düzeltmesi sonucu oluşan farkların kapsamlı bir şekilde hesaplanması, sınıflandırılması, kaydedilmesi ve raporlanması işlemidir.
İşletmelerdeki varlıklardan parasal olanlar enflasyon düzeltmesine tabi olmayacak, parasal olmayan varlıklar enflasyon düzeltmesine tabi olacaklardır.
Parasal ve parasal olmayan kıymetleri aşağıdaki gibi tanımlayıp, örneklendirebiliriz:
Parasal Kıymetler; Ulusal para değerindeki değişmeler karşısında nominal değerleri aynı kalan ancak satın alma güçleri fiyat hareketlerine göre ters yönde değişen kıymetlerdir. (Kasa hesabı ya da bankadaki paralar, alıcılar, satıcılar, krediler gibi.)
Parasal Olmayan Kıymetler; Ulusal para değerindeki değişmelere rağmen satın alma güçleri değişmeyen kıymetlerdir. (İşletmenin stokları, arsa ve araziler ya da demirbaşlar, mali duran varlıklar, yapılmakta olan yatırımlar, yıllara sari işler, amortismanlar, öz sermaye kalemleri v.b.)
Peki, hangi koşullarda enflasyon düzeltmesi uygulanacak?
Kazançlarını bilanço esasına göre tespit eden gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri fiyat endeksindeki artışın, içinde bulunulan dönem dahil son üç hesap döneminde %100’den ve içinde bulunulan hesap döneminde % 10’dan fazla olması halinde mali tablolarını enflasyon düzeltmesine tabi tutarlar. Enflasyon düzeltmesi uygulaması, her iki şartın birlikte gerçekleşmemesi halinde sona erer.
Yukarıda da bahsedildiği üzere, enflasyon düzeltmesi mali tablolardaki parasal olmayan varlıkların düzeltilmesi şeklinde yapılmaktadır. Parasal olmayan varlıkların düzeltilmesi sonucu oluşan olumlu ve olumsuz farklar Özkaynaklarda geçmiş yıl kar/zararlarında muhasebeleştirilmektedir.
Sermaye Düzeltmesi Olumlu Farkları ve Diğer Özsermaye Kalemlerinin Sermayeye İlavesi
Tebliğ düzenlemelerine göre; 2023 hesap dönemi sonuna ait bilançonun enflasyon düzeltmesine tabi tutulmasından kaynaklanan kar/zarar farkı, diğer bir ifade ile düzeltme sonrası hesaplanan geçmiş yıl kar veya zararı düzeltilmiş bilançoda öz kaynaklar içinde, Geçmiş Yıllar Karları/Zararları hesabının alt hesabında izlenir. 2023 hesap dönemi sonuna ait bilançonun enflasyon düzeltmesine tabi tutulmasından kaynaklanan (düzeltme sonrası tespit edilen) geçmiş yıl karı vergiye tabi tutulmaz, geçmiş yıl zararı ise zarar olarak kabul edilmez.
Pasif kalemlere ait enflasyon fark hesapları, herhangi bir suretle başka bir hesaba nakledildiği veya işletmeden çekildiği takdirde, bu işlemlerin yapıldığı dönemlerin kazancı ile ilişkilendirilmeksizin, bu dönemde vergiye tabi tutulacaktır.
2023 yılı enflasyon düzeltmesinden kaynaklanan geçmiş yıl kârının herhangi bir suretle başka bir hesaba nakledilmesi veya işletmeden çekilmesi durumunda, nakledilen veya çekilen tutar bu işlemlerin yapıldığı dönemlerin kazancı ile ilişkilendirilmeksizin bu dönemde gelir veya kurumlar vergisine tabi tutulacaktır.
2023 yılı hesap dönemine ait bilançonun düzeltilmesi sonucu oluşan geçmiş yıl karının kurumlar vergisi mükelleflerince sermayeye ilave edilmesi mümkün olup, bu işlem kâr dağıtımı sayılmayacaktır.
Tebliğ düzenlemelerinden de görüldüğü üzere, enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuş 31.12.2023 tarihli mali tablolardaki sermaye olumlu farkları, geçmiş yıl karları vb. özkaynak kalemleri;
- Herhangi bir suretle başka bir hesaba nakledildiği veya işletmeden çekildiği takdirde, bu işlemlerin yapıldığı dönemlerin kazancı ile ilişkilendirilmeksizin, bu dönemde
vergiye tabi tutulacaktır. - 2023 yılı hesap dönemine ait bilançonun düzeltilmesi sonucu oluşan geçmiş yıl karının
kurumlar vergisi mükelleflerince sermayeye ilave edilmesi mümkün olup, bu işlem kâr dağıtımı sayılmayacaktır.
Bu düzenlemeler ışığında söz konusu fonların sermayeye ilave edilmesi durumunda kar dağıtımı sayılmayacak ve bu işlemden dolayı herhangi bir vergisel yükümlülük doğmayacaktır.
Tablodan da görüldüğü üzere, düzeltme sonucunda özkaynaklarda sermaye düzeltmesi olumlu farkları yasal yedekler enflasyon farkları ve geçmiş yıllar karları enflasyon farkları meydana gelmiştir.
Bahse konu (2.200.000+65.000+3.500.000=) 5.765.000,00 TL enflasyon farklarının sermayeye ilave edilmesi mümkün olup, bu işlem kar dağıtımı sayılmadığından kar payı stopajı yapılmayacaktır.
Mali tablolarında sermaye düzeltmesi olumlu farkları ve diğer öz sermaye enflasyon farkları bulunan şirketlerin bu tutarları sermayeye ilave etmelerinin uygun olacağı kanaatindeyiz.
ÖZGEÇMİŞ
Kemal DEMİRCİ
1966 yılında Ardahan Hanak’ta doğdu. İlk, orta ve lise tahsilini Hanak’ta tamamladı. Anadolu Üniversitesi (AÖF) İşletme Bölümü’nden mezun oldu. 1985 yılından 1999 yılına kadar muhasebenin çeşitli kademelerinde görev yaptıktan sonra 1999 yılında denetim sektörüne geçti. Mali Müşavirlik Ruhsatı yanında Kamu Gözetimi Kurumu ve Sermaye Piyasası Kurumu kapsamında Bağımsız Denetim Lisansı alarak 2015 yılına kadar vergi denetimi ve bağımsız denetim alanlarında Denetim Müdürlüğü yaptı. 2015 yılında kendi ofisini açarak mali müşavirlik ve danışmanlık faaliyetlerine devam etmektedir.
