Soğutucu akışkankullanım alanları başta endüstriyel ve sanayi tipi olarak ayrılmaktadır. Soğutucu akışkanlar genellikle ısıtma – soğutma sistemlerinde aktif olarak kullanılmaktadır. Düşük seviye buharlaşma sıcaklığına sahip olan soğutucu akışkan çeşitleri arasında daha verimli bir sistem isteniyorsa ısı tutma kapasitesinin de yükseltilmesi gerekmektedir. Soğutucu akışkanlıkların avantajlarından bir tanesi ise korozyon meydana getirmemesi ve sistemde işleyişi hiçbir şekilde bozmamasıdır.
Soğutucu akışkan, soğutma ve ısıtma çevrimlerinde sıklıkla kullanılır ve sistemlerde meydana gelen ısı transferlerini sağlayan akışkandır. Alım satım sırasında ise gaz yapar. Bunun nedeni soğutucu akışkanların kullanımında oda koşulları altında meydana gelmesiyle gaz halini alır. Soğutma çevriminde ise hem sıvı hem de gaz çevrime katılırlar. Soğutucu akışkan ısı çektiği sırada buharlaşma meydana gelirken sisteme ısı verdiği sırada ise yoğunlaşarak sıvı haline gelir.
Soğutucu Akışkanların Özellikleri Nelerdir?
Soğutucu akışkanlar, ısı pompası, havalandırma ve soğutma sistemlerinde tercih edilen bölgeden ısıyı absorde eder. Bunun dışında dış ortam ya da farklı bir ortama taşınım sağlayarak iletim yardımıyla geçirilmesini sağlar. Soğutucu akışkanların genel özellikleri ise aşağıdaki gibidir;
- Buharlaşma sırasında gizli ısı yüksek seviyede olmalı
- Çevreyi hiçbir şekilde kirletmemeli
- Basınç ve kritik sıcaklığı yüksek miktarlarda olmalı
- Atmosferik basınçta kaynama sıcaklık seviyesi düşük seviyede olmalı
- Zehirleyici, yanıcı ve patlayıcı olmamalı
- Soğutma akışkanların hiçbir yerinde kimyasal değişkenlik yaşamamalı
- Doygunluk basınç regülatör ventilin basıncın altında olmalı
- Tesisatı oluşturan elemanlar ya da karter yağı sırasında kullanılan gereçlerin hiçbirinde olumsuz etki oluşturmamalı ve korozyon tesiri olmamalı
- Hava sızması ya da havanın meydana getirmiş olduğu su buharının soğuk kısımlarında katılaşması ve işletmelerde meydana gelebilecek aksaklıkların önüne geçmek amacıyla buharlama basınç seviyesinin çevre basınç seviyesinin biraz üstünde olması gereklidir.
- Kapalı devrelerde meydana gelebilecek kaçakların kolay şekilde bulunmasını sağlayabilmesi
- Kolay temin edilmesi ve ucuz olması gereklidir
- Küçük kapasiteye sahip kompresörün kullanımına uygun olmalı
- Yüksek soğutma özelliklerine sahip kompresör boyutlarından çok büyük olmaması gereklidir. Bunun nedeni ise buharlaşma gizli ısının büyük olmasına bağlıdır.
- Yağda erime ya da soğutucu akışkanın sudan uzak olması gerekir. Suda erime durumu kolay olması durumlarında makinede donma tehlikeli azalmaktadır. Suda erime sonucunda karışımını donma olasılığı oldukça yüksektir. Aksi durumlarda çevre basınç seviyesinin altında kalan durumlarda dışarıdan giriş yapan hava içinde olan su buharıyla yoğunlaşma içine girer ve genişleme valfinde kısılma oluşturarak sıcaklığın düşmesine buna bağlı olarak tıkanma ve katılaşmalara neden olur. Bu da doğrudan işletme esnasında meydana gelebilecek aksaklıklara neden olur. Yağda erime durumunda ise yağlama yağı segman aralarından sızarak soğutucu akışkanlarına karışma durumu vardır. Akışkan buharı yağda erimiyor aksine akışkanla hareket ederek buharlaştırıcı yüzeylerine birikerek yağ filmine neden olur. Bu da ısı transferinin kötüleşmesine neden olurken kompresörde yağın eksilmesine neden olur. Bu tarzdaki akışkanlık durumlarında kompresör çıkışında yağ ayırıcı kullanmak önemlidir.
Soğutucu Akışkan Çeşitleri Nelerdir?
Soğutucu akışkan çeşitleri üstünde bulunan R harfi tüplerde yan kuruluş ya da sanayiler vasıtası ile satışı gerçekleştirilen ürünlerdir. Soğutucu akışkanların kullanımı sonrasında soğutucu akışkanları hakkında bilgi sahibi olmak için;
- R11: Düşük sıcaklık basıncıyla soğutucu olan ozon tabakasının tahriş ettiği ve kullanımı uygun olmayan soğutucu akışkan çeşididir. 150 Kw – 10.000 Kw gücünde soğutma kapasitesi bulunan su soğutucu sistemlerinde kullanılan akışkan çeşididir.
- R12: Yanma özelliği olmayan bir akışkandır. Tehlike arz etmese de ozon tabakasına zarar vermesi nedeniyle uygun olmayan ve kullanılması tercih edilmeyen bir maddedir.
- R123: Zehirleme etkisi olması sebebiyle kullanım sırasında dikkatli olunmalı ve uzun süreli solunuma maruz kalınmaması gereken bir maddedir.
- R134A: Ozon tabakasına zarar vermeyen bu madde en kullanışlı soğutucular arasında yer almaktadır. Motorlu taşıtların yanı sıra evlerde de kullanılan bir maddedir.
- R401A: Piyasada aktif olarak kullanılan soğutucular arasında yer alır.
- R402A: HCFC içeren bu madde aktif olarak kullanılmaktadır.
- R404: Isıyı ileten ve oldukça kullanışlı olan bir maddedir. Sera etkisi göstermesi nedeniyle olumsuz özellikleri bulunmaktadır.
- R407C: 407C, R32, R134A ve R125’i yapısında bulundurmaktadır
- R410A: Isısal özellikler açısından iyi olan bu madde sera etkisinden dolayı olumsuz faktörleri çıkarabilecek bir maddedir. Ayrıca içinde R135 ve R32 bulundurmaktadır.
- R500: R152A ve R12’den meydana gelmektedir.
- R502: Soğuk taşımacılığında aktif olarak kullanılan bu maddenin yapısında R115 ve R22 bulunur
- R507: R134A ve R125 maddelerinden oluşmaktadır.
- R717: Rengi olmayan ancak kokusu oldukça kötü olan bir maddedir. Temizlik ve gübre alanında aktif olarak kullanılan bu madde baz özelliğine sahiptir ve bütün soğutma sektöründe kullanılmaktadır.
- R13: Kullanım alanı sınırlı olmasının yanı sıra düşük sıcaklık seviyelerinde kullanılır.
- R13B1: Ozon tabakasına zarar veren bir madde olduğu için kullanılması tavsiye edilmeyen bir madde olarak bilinir.
- R114: Isı pompalarında kullanılan bir maddedir. Zehirli ve yanıcı özelliği bulunmaz
- R143A: Düşük sıcaklık seviyelerinde kullanılırken amonyak olmayan durumlarda kullanılır
- R125: Amonyak kullanımının mümkün olmadığı durumlarda kullanılır.
- R125A: Kullanım alanı oldukça fazla olan bu maddenin çevreye hiçbir zararı bulunmaz ve kullanılması tavsiye edilen bir maddedir.
Soğutucu Akışkanların Kullanım Alanları Nelerdir?
Soğutucu Akışkan maddelerin kullanım alanları asında binalar, otomobiller yer alırken aynı zaman da soğutucu ekipmanlarda da kullanılmaktadır. Temel olarak ısıtma soğutma çevrimlerini gerçekleştirirken soğutucu akışkanların kullanım alanları şöyledir;
- Soğuk hava depoları
- Su sebilleri
- Araç tipi soğutma ve ısıtma
- Binalarda kullanımı olan soğutma ve ısıtmanın yanı sıra iklimlendirme sistemlerinde
- Endüstriyel tarzda soğutma ve ısıtma sistemlerinde
- Evde kullanılan klimalarda
- Buzdolaplarında
- Derin dondurucularda
- Soğutma ve ısı pompasının kullanıldığı alanlarda